پیامدهای منفی تعارض کار-خانواده

تحقیقات قابل توجهی به پیامدهای تعارض کار/خانواده، مخصوصاً به نگرش های وابسته به شغل به عنوان پیامدهایی مهم کار پرداخته اند. این تعارض بطور منفی با خشنودی شغلی، تعهد شغلی، رفتار شهروندی سازمانی و عملکرد شغلی ارتباط دارد. از سوی دیگر این تعارض با استرس شغلی، مشخصه­های سلامت پایین؛ مانند افسردگی و سوء مصرف مواد و همچنین با تمایل به ترک شغل و ترک کار حقیقی، ارتباط مثبتی دارد (روجلبرگ، ۲۰۰۷).

گرچه کار و خانواده همیشه ناسازگار نیستند (برای مثال، سامک و زهاوی^[۱]، ۲۰۰۷؛ بیکر، دمروتی و دلارد^[۲]، ۲۰۰۸) اما عدم وجود تعادل بین کار و خانواده سبب ایجاد مشکلاتی همچون افسردگی و اضطراب برای فرد، کاهش خشنودی از زندگی، افزایش خطر سلامتی برای زوجین، عملکرد ضعیف تر نقش های والدینی و همسری، بدخلقی، تضعیف سازگاری زناشویی، افزایش تعارض در روابط بین فردی و خانوادگی و مواردی همچون افزایش غیبت و کاهش بهره وری در سازمان خواهد شد (هامر وتامپسون^[۳]، ۲۰۰۲؛ هیگینز و داکسبری^[۴]، ۱۹۹۱؛ رستگار خالد، ۱۳۸۳). روجلبرگ (۲۰۰۷) نیز اشاره می کند که تعارض کار/ خانواده با رضایت از زندگی، رضایت زناشویی، رضایت خانوادگی و عملکرد خانوادگی رابطه منفی دارد.

اهمیت مطالعه تعارض کار/خانواده در دهه های اخیر به دلایل گوناگونی، از جمله ارتباط آن با پیامدهای منفی متعدد، بر افراد، خانواده و کار آنان گسترش قابل توجه­ای یافته است. آلن و همکاران (۲۰۰۰)، در یک فراتحلیل که سالهای ۱۹۷۷ تا ۱۹۹۸ را بررسی می­کند، تعارض کار/خانواده را با سه دسته بندی از پیامدها قرار می­دهند: پیامدهای مرتبط با کار (مانند رضایت از کار)، پیامدهای غیرکاری (مانند رضایت از زندگی) و پیامدهای مرتبط با استرس (مانند افسردگی). از این رو پیامدهای مرتبط با تعارض کار/خانواده را، در همین سه حیطه (فرد- خانواده- کار) مرور می­کنیم.

پیامدهای فردی-خانوادگی تعارض کار/خانواده: بسیاری از پیامدهای فردی تعارض کار/ خانواده با سلامت جسم و روان و نیز بهزیستی کلی ارتباط دارد. در این راستا، تاثیر تعارض کار بر خانواده در ارتباط با، سطوح استرس (کلووای، گاتلیب و بارهام[۵]، ۱۹۹۹؛ آلن، هارست، براک و ساتون[۶]، ۲۰۰۰) ، فشار روانشناختی عمومی (گرزیواز، ۲۰۰۰؛ آلن و همکاران، ۲۰۰۰)، مصرف سیگار و الکل (فرون و همکاران، ۱۹۹۳،  ۱۹۹۴و ۱۹۹۶)، سطوح افسردگی (آلن، ۲۰۰۰) و خلق بالینی و اختلالات اضطرابی (فرون، ۲۰۰۰)، سلامت عمومی و بهزیستی(گرزیواز، ۲۰۰۰)، نارضایتی از زندگی (آدامز، کینگ و کینگ[۷]، ۱۹۹۶؛ کوسک و زکی[۸]، ۱۹۹۸)، و مشکلات مزمن سلامتی فیزیکی و جسمانی (گرزیواز، ۲۰۰۰؛ فرون و همکاران، ۱۹۹۶) بررسی شده است (توتل، ۲۰۰۶). همگی این مطالعات ارتباط میان فشارزاهای فردی و هر دو نوع تعارض کار/خانواده را نشان داده­اند، در نهایت، در یک مطالعه فراتحلیل از میان ۱۰ پژوهش متفاوت، آلن و همکارانش (۲۰۰۰)، وزن همبستگی قابل توجهی میان تعارض کار خانواده و فرسودگی بدست آورده اند (توتل، ۲۰۰۶). همچنین، هاینز و همکاران (۱۹۸۴) نیز اشاره کردند که توان فرسایی ناشی از هماهنگی میان وظایف کاری و خانوادگی ممکن است به بیماری های عروق کرونری قلب منجر گردد.

بسیاری از مطالعات مربوط به تعارض کار/خانواده در ارتباط با پیامدهای خانوادگی نشان می دهند که هر دو تعارض کار/خانواده، پیش بینی برای رضایت خانوادگی پایین (آلن، ۲۰۰۰؛ فرون، ۱۹۹۷)، گرانباری والدین، کاهش حمایت های احساسی و کاهش عملکرد در نقش خانوادگی آنان (آدامز و همکاران، ۱۹۹۶؛ فرون و همکاران، ۱۹۹۷، مک ایون و بارلینگ، ۱۹۹۴) بوده است.

پیامدهای شغلی تعارض کار/خانواده: مطالعات بسیاری وجود ارتباط میان پیامدهای سازمانی و فردی را نشان داده­اند. در این میان برخی مطالعات مجموعه کامل و جامعی از این پیامدها، از جمله پیامدهای نگرشی و رفتاری را معرفی کرده اند. گرچه مطالعات تجربی کمی در مورد پیامدها و تمایز میان دو جنبه تعارض کار/خانواده انجام شده است، با این حال کوسک و اوزکی(۱۹۹۸)، نشان داده اند که خشنودی از شغل با تعارض کار-خانواده ارتباط بیشتری دارد تا با تعارض خانواده-کار. در همین راستا فرون و همکاران (۱۹۹۲)، نشان دادند که تعارض کار-خانواده با تمایل به ترک شغل ارتباط دارد در حالی که تعارض خانواده-کار با غیبت از شغل مرتبط است. این نتایج نشان می دهد، زمانی که الزامات کاری با زندگی خانوادگی تداخل می­­کند پیامد مستقیم و فوری آن این است که فرد به ترک کار خود و یافتن شغل مناسب دیگری فکر می کند اما زمانی که الزامات نقش خانوادگی و مسئولیت های فرد، شغل وی را تحت تاثیر قرار می­دهد پیامد فوری آن غیبت از کار می باشد (آندرسون، کافی، بیرلی[۹]، ۲۰۰۲).

تحقیقات نشان داده­اند نیازمندی های کاری مثل اضافه کاری، ساعات طولانی کار، فشار بار کاری و کار در ساعات نامعمول با افزایش تعارض کار- خانواده همراهند (برای مثال، ییلدریم و آیکن^[۱۰]، ۲۰۰۸؛ برک^[۱۱]، ۲۰۰۲).

بطور کلی مطالعه پیشینه نشان می دهد که تعارض کار/خانواده؛ با سطوح پایین خشنودی شغلی بسیار مرتبط است (بطور مثال؛ آلن و همکاران ۲۰۰۰، کوسک و اوزکی، ۱۹۹۸). همچنین تداخل خانواده در کار ارتباط بسیاری با استرس شغلی (فرون، راسل و کوپر، ۱۹۹۲؛ فرون و همکاران، ۱۹۹۷)، گرانباری کار، غیبت و ترک شغل (کلووی[۱۲] و همکاران، ۱۹۹۹) و کاهش عملکرد شغلی (فرون و همکاران؛ مک ایون و بارلینگ، ۱۹۹۴)، بوده است (توتل، ۲۰۰۶). همچنین در مطالعه­ای کاسیو (۱۹۹۱) مشخص کرد که تعارض کار/خانوده به صورت منفی با بهره وری کاری رابطه دارد. همانطور که پیشتر نیز بیان گردید غیبت از کار نیز به این تعارض بسیار مربوط می شود (گوف و همکاران، ۱۹۹۰؛ هاینز[۱۳] و همکاران، ۱۹۸۴). مضاف براین، مطالعات دیگری روابطی را بین تعارض کار/خانواده با اضطراب (متیوز و همکاران، ۱۹۹۶)، فرسودگی (بروک، ۱۹۸۸)، تعهد سازمانی پایین (وایلی، ۱۹۸۷) و استرس کاری (برلی، ۱۹۹۵؛ اسمال و ریلی، ۱۹۹۰) یافته اند.

---

[۱] Somech & Zahavy

[۲] Bakker, Demerouti & Dollard

[۳] Hammer & Thompson

[۴] Higgins & Duxbury

[۵] Kelloway, Gottlieb, & Barham

[۶] Allen, Hurst, Bruck, & Sutton

[۷] Adams, King& King

[۸] Kossek & Ozeki,

[۹] Anderson, Coffey & Byerly

[۱۰] Yildirim & Aycan

[۱۱] Burke

[۱۲] Kelloway

[۱۳] Haynes

---

منبع: پایانامه کارشناسی ارشد. حسام بذرافکن (۱۳۹۰). بررسی رابطه میان تعارض کار خانواده و سلامت روان، عملکرد شغلی و خشنودی شغلی با نقش میانجی گر استرس شغلی و نقش تعدیلگر سرسختی روانشناختی در کارکنان اقماری شرکت ملی و حفاری ایران (طرح پژوهشی و مقاله). دانشگاه شهید چمران اهواز

---